Ryszard Wagner w Bayreuth

Friedrich Nietzsche

Filozof, filolog klasyczny, pisarz. W latach szkolnych z zamilowaniemoddawal sie poznawaniu niemieckiej muzyki klasycznej od Bacha iMozarta po Beethovena oraz poezji romantycznej (szczególnie wielkiewrazenie zrobily na nim utwory nowo odkrytego Hölderlina). Studiowalfilologie klasyczna, teologie, historie Kosciola i historie nauniwersytecie w Bonn (1864-1865) i w Lipsku (od 1865). Jako filologklasyczny zyskal wielkie uznanie, wsród jego pierwszych publikacjiznalazly sie m.   in. komentarze do Arystotelesa; w 1869 roku zostalprofesorem nadzwyczajnym w katedrze filologii klasycznej uniwersytetuw Bazylei. Poczatkowa popularnosc w srodowisku uczelni przygasla pokrytycznym przyjeciu koncepcji dionizyjskosci i apollinskosciwylozonej w Narodzinach tragedii (1872). Jeszcze przed podjeciempracy akademickiej Nietzsche odbyl obowiazkowa sluzbe wojskowa. Wkrótce potem wymówil obywatelstwo pruskie i od 1869 roku pozostawal "bezpanstwowcem". Bardzo istotnywplyw na mysl Nietzschego mialo zetkniecie sie z filozofia ArturaSchopenhauera oraz muzyka Ryszarda Wagnera, z którym bliskoprzyjaznil sie na poczatku lat 70 XIX wieku (pózniej doszlo dorozluznienia stosunków ze wzgledów swiatopogladowych; komentarzem doistoty tego rozdzwieku jest napisana przez filozofa w 1888 r. rozprawaNietzsche kontra Wagner). Charakterystyczne w stylu pisarskimNietzschego jest pisanie aforyzmami (poczawszy do dziela Ludzkie, arcyludzkie z 1878 r.). Po czesci wynikalo to z choroby, na któracierpial od lat mlodzienczych, a która objawiala sie niezwyklesilnymi, wielodniowymi atakami migreny, po czesci jednak byl toswiadomy wybór formy literackiej: "Kto krwia i w przypowiesciachpisze, nie chce, by go czytano, zada, by sie go na pamiec uczono" -pisal w najbardziej znanym ze swych tekstów, Tako rzeczeZaratustra (1883-1885). Choroba zmusila go do zrezygnowania z pracy uniwersyteckiejw 1879 roku. Od tego czasu wiele podrózowal, po Wloszech, Niemczech iSzwajcarii, gdzie przebywal najchetniej. Na przelomie 1888 i 1889 rokunasilenie choroby doprowadzilo do obledu; Nietzsche trafil na rok dokliniki psychiatrycznej, najpierw w Bazylei, a nastepnie w Jenie. W1890 matka zabrala go w rodzinne strony, do Naumburga; ostatnie trzylata zycia spedzil samotnie w Weimarze. Zostal pochowany w Röcken, obok swego ojca, pastora luteranskiego. Ostatnim dzielem Nietzschegojest autobiograficzna ksiazka Ecce Homo (1888); posmiertnie zostala wydana jeszcze z notatek Wola mocy.

Ur.

15 pazdziernika 1844 w Röcken

Zm.

25 sierpnia 1900 w Weimarze

Najwazniejsze dziela:

Narodziny tragedii czyli hellenizm i pesymizm,
Tako rzecze Zaratustra,
Ludzkie, arcyludzkie,
Poza dobrem izlem,
Zmierzch bozyszcz,
Antychryst,
Ecce Homo,
Wolamocy.